Πριν δυο περίπου δεκαετίες αναπτύχθηκε ένας προβληματισμός για το πόσο συμβατές είναι οι μέθοδοι αγωγής με τις διαδικασίες που αναπτύσσει ο εγκέφαλος για μάθηση (αυτοποίηση).

            Η πρόοδος στις Νευροεπιστήμες έχει καταδείξει ότι η «πλαστικότητα» είναι μια βασική ιδιότητα του εγκεφάλου. Με τον όρο «πλαστικότητα» εννοούμε την ικανότητα του εγκεφάλου να τροποποιείται τόσο μορφολογικά, όσο και λειτουργικά, ως απάντηση σε αλλαγές στο περιβάλλον. Το γεγονός ότι ο εγκέφαλος διαθέτει «πλαστικότητα» του επιτρέπει να «μαθαίνει». Σήμερα, η Νευροεπιστήμη μας παρέχει δεδομένα που συνεχώς αυξάνουν, για τους μηχανισμούς τόσο σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο των νευρωνικών κυκλωμάτων, που διαμεσολαβούν τις διεργασίες μάθησης και μνήμης.

            Τα επιτεύγματα αυτά υποδεικνύουν την ανάγκη επανεξέτασης όλων των μεθόδων διδασκαλίας που χρησιμοποιούνται από τα εκπαιδευτικά συστήματα σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες είμαστε στην αυγή μιας επανάστασης – που μας επιβάλλει η εφαρμογή των σημαντικών νέων γνώσεων για τον εγκέφαλο – για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Αυτή η επανάσταση θα αλλάξει την έναρξη της σχολικής ζωής, το χωρόχρονο της Εκπαίδευσης, τις πολιτικές σχολικής ένταξης, τις μεθόδους αξιολόγησης, τις στρατηγικές διδασκαλίας, τις προτεραιότητες δαπανών, το περιβάλλον μάθησης, τη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση και την αντίληψή μας για τη φυσική αγωγή και την αγωγή των Τεχνών.

            Το εκπαιδευτικό μοντέλο που κυριάρχησε για μεγάλο διάστημα στην ανθρώπινη ιστορία ήταν απλό. Αν κάποιος ήθελε να μάθει κάτι, το βήμα του ήταν εύκολο: εύρισκε τον άνθρωπο που ήταν κάτοχος αυτής της γνώσης και η μάθηση παρείχετο από αυτόν. Η βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τη διαδικασία με τη σχολική έκρηξη που προκάλεσε. Η γνώση παύει να είναι απλή τεχνική κατάρτιση, διευρύνεται με νέες γνωστικές περιοχές, αναδεικνύεται σε μορφωτικό αγαθό, επομένως σε ανθρώπινη αξία και δικαίωμα. Η θεσμική προσφορά του μορφωτικού αγαθού σε όλες τις κοινωνικές κατηγορίες υποχρεώνει σε ανάπτυξη θεωριών μάθησης που παράγουν στρατηγικές διδασκαλίας και δίνει έμφαση σε τομείς της ανθρώπινης συμπεριφοράς,  της Ψυχολογίας της Μάθησης και των συνθηκών του Βιοφυσικού περιβάλλοντος.

            Μέχρι πρόσφατα, μη έχοντας σημαντικές γνώσεις σχετικές με τις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου μπορούσαμε να πορευόμαστε, όσον αφορά την αγωγή και μάθηση με παραδοχές όπως: «Μπορούμε να μην ξέρουμε τί διενεργείται στο εσωτερικό του εγκεφάλου, αλλά σίγουρα μπορούμε να παρατηρήσουμε και να τροποποιήσουμε τί συμβαίνει έξω από αυτόν (περιβάλλον)».

            Έτσι όμως οδηγηθήκαμε στην αμφισβήτηση των εκπαιδευτικών μας συστημάτων, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα στους διακηρυγμένους στόχους.

            Η γνώση, όμως, που υπάρχει σήμερα σχετικά με την δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, τόσο κατά την ανάπτυξη όσο και στην ενήλικο ζωή, μας αναγκάζει να προχωρήσουμε πέρα από τέτοιες παραδοχές. Είμαστε αναγκασμένοι να λάβουμε υπόψη μας τα δεδομένα της Νευροεπιστήμης, αν θέλουμε να επιτύχουμε το βέλτιστο στις Επιστήμες της Αγωγής, και στην αξιοποίηση του ανθρωπίνου κεφαλαίου.

            Η τεράστια σημασία που έχει για την ανθρωπότητα η έρευνα σχετικά με τον εγκέφαλο, δηλαδή η νευροεπιστημονική έρευνα, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα (1990-2000) ονομάσθηκε «Δεκαετία του Εγκεφάλου». Τα αποτελέσματα της νευροεπιστημονικής έρευνας όχι μόνον έχουν άμεση εφαρμογή τόσο στις Επιστήμες της Αγωγής, όσο και στην Ιατρική, αλλά αποτελούν και πηγή ικανοποίησης της βασικής ανθρώπινης ανάγκης για αυτογνωσία, και αυτοπραγμάτωση, καθόσον «υπάρχουμε» μέσα από τη λειτουργία του εγκεφάλου μας.

            Σήμερα μέσα από σύγκλιση των ερευνητικών πορισμάτων διαφορετικών επιστημών όπως η Γενετική, η Μοριακή και Κυτταρική βιολογία, η Ανατομία, η Νευροφυσιολογία του Εγκεφάλου, αλλά και η Πληροφορική, η Θεωρία Συστημάτων, η Κυβερνητική, η Ψυχολογία κά., αναδύεται η εικόνα της εγκεφαλικής λειτουργίας. Με βάση αυτή την εικόνα, πολλές από τις συμβατικές πεποιθήσεις μας για την εκπαίδευση θρυμματίζονται όπως το γυαλί και υπαγορεύουν να προβούμε σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο Αγωγής και Εκπαίδευσης. Το ερώτημα για τις Επιστήμες της Αγωγής είναι διπλό:

α) Πώς ένας εκπαιδευτικός μπορεί να διαχειριστεί όλη αυτή την πληροφορία, επ’ ωφελεία της πράξης του εκπαιδεύειν, δηλαδή της μετάδοσης γνώσης, της καλλιέργειας της γνωστικής ικανότητας του εγκεφάλου (κριτική ικανότητα, δημιουργικότητα, problem setting, problem solving, διαδικασία λήψης αποφάσεων κλπ) και την ανάπτυξη ψυχοκινητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων

β) Τί διασφαλίζει σε μια εκπαιδευτική στρατηγική τη συμβατότητά της με τον τρόπο που μαθαίνει ο εγκέφαλος;

            Πόση γνώση και κατανόηση του εγκεφάλου και ιδιαίτερα του τρόπου με τον οποίο αυτός μαθαίνει έχουν οι εκπαιδευτικοί μας; Στις περισσότερες σχολές παραγωγής εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα στις παιδαγωγικές σχολές δεν υπάρχει καμιά προσφορά μαθήματος από τον χώρο των νευροεπιστημών. Οι εκπαιδευτικοί στην καλύτερη των περιπτώσεων μαθαίνουν έμμεσα για το πώς μαθαίνουν οι μαθητές τους από παραδόσεις από γνωστικά αντικείμενα της Ψυχολογίας. Ακόμη και τα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών είναι προσανατολισμένα στην περιγραφή των συμπτωμάτων των προβλημάτων που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας ή της σχολικής προσαρμογής. Δεν αναφέρονται καθόλου στις νευροεπιστημονικές γνώσεις σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου, ως οργάνου που μαθαίνει με αυτοοργάνωση.

            Στην Ελλάδα, οι παρατηρήσεις αυτές έχουν σχεδόν καθολική ισχύ, όχι μόνον όσον αφορά τα παιδαγωγικά τμήματα, αλλά και όλες τις σχολές που παράγουν εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων. Ακόμη και στα Τμήματα Βιολογίας δεν διδάσκονται μαθήματα νευροεπιστήμης. Μόνον στις ιατρικές σχολές γίνεται διδασκαλία σχετικά με την ανατομία, φυσιολογία, φαρμακολογία και παθολογία του νευρικού συστήματος, αλλά στα πλαίσια παραδοσιακής γνώσης.  Η σύγχρονη όμως άποψη για την μελέτη του εγκεφάλου και των διεργασιών της μάθησης απαιτεί μια διεπιστημονική προσέγγιση. Το προτεινόμενο μεταπτυχιακό πρόγραμμα έχει ως κύριο στόχο την κάλυψη αυτής της σοβαρής επιστημονικής και παιδαγωγικής ανάγκης, με έμφαση στις διεπιστημονικές προσεγγίσεις.

Επιπροσθέτως, η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος αυτού και η λήψη του αντίστοιχου ΜΔΕ, ανεξαρτήτως του βασικού πτυχίου, θα δίνουν τη δυνατότητα για εκπόνηση διδακτορικού, σε έναν τομέα μετωπικής έρευνας, όπως είναι η μελέτη του εγκεφάλου και των γνωσιακών και μαθησιακών διεργασιών, καθώς και στην μελέτη και διασφάλιση του ανθρωπίνου πολιτισμικού κεφαλαίου.